18 mei 2022

Op zaterdag 14 mei gaf ik een lezing over autobiografisch schrijven, op de eerste Horror, Sciencefiction en Fantasy Conventie in Sneek. Iets dat vanaf 2022 ieder jaar georganiseerd gaat worden. Ik ben ervoor, het was een fijn en interessant weekend met gelijkgestemden.

Hieronder de informatie waar mijn lezing over ging.

Autobiografisch of niet?

Autobiografisch betekent waargebeurd, het verhaal gaat over gebeurtenissen uit mijn eigen leven. Maar 100% autobiografisch bestaat niet, er zijn altijd verzonnen elementen in een verhaal. Een verzonnen verhaal wordt fictie genoemd. Ik combineer beiden en krijg dus autobiografische fictie, hoe gek dat misschien ook klinkt.

Wat doe je als je in je leven dingen hebt meegemaakt waar een heel verhaal aan vast zit? Ik was zo gepassioneerd dat ik erover moest schrijven, omdat het me maar niet losliet. Er was een enorme drang vanbinnen om anderen te behoeden voor wat ik allemaal had meegemaakt in mijn leven. Er was een terugkerend thema dat steeds meer pijn deed. Ik kon niet begrijpen dat zoiets in onze maatschappij mogelijk was. Ik verzette me ertegen en schreef het uit. Dat bleek een therapeutische weg te zijn.

Om een verhaal te schrijven heb je personages nodig, een conflict en een bepaald perspectief. De gebeurtenissen moeten causaal met elkaar verbonden zijn. Doordat het ene gebeurde was het gevolg het andere. Losse voorvallen maken nog geen verhaal. Het woord doordat is daarom erg belangrijk voor de volgorde waarin iets wordt verteld. Omdat ik steeds gepest werd op school kreeg ik het gevoel nergens bij te horen. Dat leidde ertoe dat ik mijn eigen weg ging en een eenling werd. Af en toe dacht ik zelfs dat ik niet op de aarde thuishoorde omdat ik anders was. Ik voelde me vaak een alien.

De manier waarop iemand denkt is bepalend voor de betekenissen die diegene aan de gebeurtenissen uit zijn leven geeft. Hoe vaker een soortgelijke gebeurtenis voorkomt, hoe sterker de overtuigingen worden. Ik ben de enige die tot inzicht kan komen over hoe ik mijn individualiteit beleef en wat ik eraan kan veranderen. Maar als ik erover schrijf, kan een lezer die iets soortgelijks meemaakt er ook van leren.

Je wilt niemand kwetsen

Als je gaat schrijven over wat je werkelijk hebt meegemaakt, kom je er niet onderuit dat je behalve over jezelf ook over personen gaat schrijven uit je directe omgeving. Zij hebben misschien een heel andere kijk op de gang van zaken en zullen het vanuit een ander perspectief zien. Je wilt niemand kwetsen en geen ruzie krijgen met familieleden. Daarom maak je personages die niet te herkennen zijn, door ze andere namen te geven en eigenschappen van verschillende mensen te combineren in het personage dat je in je verhaal naar voren laat komen.

Je moet ook kiezen welke periode van je leven je wilt nemen. Een periode van zeven jaar is vaak een goed idee, anders wordt het al gauw te veel voor een verhaal. Je kunt niet je hele leven erin kwijt. Ik besloot een periode te nemen waarin ik al met Dinie samenwoonde en ontwierp twee hoofdpersonages voor De twaalfde Saturnusmaan.

Om te bepalen welke gebeurtenissen belangrijk zijn voor het verhaal, moet je keuzes maken. Freewriting over de nare gebeurtenissen uit je leven kunnen helpen om te bepalen waar je over schrijven wilt en wat misschien beter niet gebruikt kan worden. Soms zijn de emoties nog te heftig, dan lukt het nog niet om genoeg afstand te bewaren. Het gaat om de essentie. Wat is het thema dat je in het verhaal wilt uitwerken. Waar gaat het nu werkelijk om? Clusteren of mindmaps maken kunnen helpen om dit uit te zoeken.

Ik heb hele lijsten gemaakt met clusters maar ik was er niet tevreden mee. Als ik die zou uitwerken, werd het verhaal veel te zwaar. Ik dacht dat geen enkele lezer het dan nog met plezier zou willen lezen, of dat ze de personages belachelijk zouden vinden, kleinzerig of veel te gevoelig. Dat wilde ik niet. Dalmar en Maud zijn op hun eigen manier sterke vrouwen. Dus ging ik op zoek naar iets dat het verhaal interessanter en leuker zou maken voor de lezer, maar ook voor mijzelf. Schrijven van een boek is een langdurig proces. Je wilt die tijd niet aan iets bezig zijn waar je met tegenzin aan werkt. Schrijven moet een bezigheid blijven waar je gemotiveerd voor blijft, dus kan het maar beter interessant en leuk zijn, ook voor jezelf. Zo kwam ik toch weer bij sciencefiction terecht en bij aliens die op de twaalfde Saturnusmaan waren geland.

Hoeveel procent van een verhaal autobiografische is, verschilt per verhaal. Een gedeelte blijft nu eenmaal altijd fictie. Dus waarom zou ik er geen sciencefiction van kunnen maken?

Ik las het boek ‘Aspergirls’ van Rudy Simone en herkende veel kenmerken die vrouwen met het Aspergersyndroom ervaren. Niet alles kwam overeen, maar sommige dingen herkende ik zeker wel. Die gebruikte ik als elementen voor mijn verhaal. Bovendien vond ik het altijd fascinerend dat Saturnus de heerser van mijn horoscoop is. Ik heb me vaak afgevraagd of het daardoor komt dat ik in mijn leven tegen zoveel weerstand oploop. Een zinsnede uit Doris Dombrowski’s boek: ‘Saturnus, planeet van het lot’, heb ik daarom ook gebruikt.

In de verbeeldingsliteratuur ga je vaak uit van de vraag ‘Wat als?’ Wat als er nou eens aliens naar de aarde terugkomen, nadat ze hier al eerder waren geweest, in de tijd van de Egyptische piramiden? Wat als ze nu eens het onderzoek doen, in plaats van zoals het in de films vaak gaat dat de aliens op de ontleedtafel terechtkomen?

In het boek heb ik gespeeld met tegenwoordige tijd en verleden tijd. In tegenwoordige tijd beschrijf ik wat Dalmar en Maud meemaken in hun leven. In verleden tijd beschrijf ik wat de aliens met hun hersenonderzoek uit de herinneringen van de vrouwen halen.

Tijdens het schrijven merkte ik dat ik meer afstand kreeg van mijn problemen. Ik ben blij dat ik dit boek geschreven heb. Het was een bijzondere ervaring. Ik ben ook blij dat ik naar mijn innerlijke stem geluisterd heb en mijn passie heb gevolgd. Of ik nu nog steeds bij de beslissing zou blijven die Dalmar en Maud aan het einde van het verhaal maken? Waarschijnlijk niet. Maar in de periode dat ik me meer alien voelde dan dat ik ergens bij hoorde, zou ik diezelfde beslissing genomen hebben.

Wat wil je ook? Ik ben mijn hele leven al gefascineerd door het heelal.

De cursus die ik heb gevolgd voor autobiografisch schrijven was bij de Online Schrijfschool van Marjon Cosijn (OSMC). Deze heette toen: ‘Schrijf Je Verhaal’. Ik heb er een paar jaar over gedaan voordat ik het manuscript helemaal af had en er een boek van kon worden uitgebracht. Dat gebeurde in april 2020 bij uitgeverij aquaZZ.

Groeten van Johanna Lime